به گزارش میراث‌آریا به نقل ازروابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، روح‌الله دهقانی مجری طرح احیای مخمل هفت رنگ صفوی، ۸ شهریور ۱۴۰۰با اعلام این خبر گفت: «بی‌شک نساجی نخستین صنعت نیست ولی با جرات و به صراحت می‌توان گفت یکی از صنایع بسیار قدیمی است و آن چه قطعی به نظر می‌رسد، این است که انسان نخستین بعد از آشنایی با شکار و کشاورزی که وسیله‌های تامین معاش بوده، ابتدا به فکر سرپناهی برای مصون ماندن از صدمه موجودات دیگر و پس از آن به صرافت تهیه وسایلی برای محافظت از بدن خود در برابر سرما و گرما افتاده و هرچند پوشش‌های اولیه انسان از برگ درختان و پوست حیوانات تجاوز نمی‌کرده ولی طبعا در رهگذر سال‌ها، بافت پارچه و دوختن لباس از آن‌ها به صورت یک صنعت در جوامع بدوی متجلی شد.»
او افزود: «مخمل پارچه‌ای است ابریشمی که نقش آن توسط پرزهای ریز و ظریفی که بر سطح پارچه قرار می‌گیرد ایجاد می‌شود، مخمل‌بافی در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار است و آثاری زیبا در موزه‌های ایران و جهان از بافته‌های قدیمی این هنر وجود دارد.»
به گفته این هنرمند، مخمل‌بافی در کنار زری‌بافی دو تجلی منحصربه‌فرد و بسیار تکنیکی از بافته‌های دستگاهی ایران به شمار می‌روند که در عین حال به لحاظ شیوه اجرا و نوع محصول به کلی با یکدیگر متفاوتند.
دهقانی با اشاره به اینکه انتقال دانش این هنر از دوران گذشته سینه به سینه و به صورت استاد شاگردی بوده، انواع مخمل را شامل مخمل ساده، گل برجسته و هفت‌رنگ عنوان کرد که در مخمل هفت‌رنگ ترکیب دو شیوه نخست با هم و با استفاده از نخ‌های رنگی بیشتر در بافت صورت می‌گیرد.
او با بیان اینکه مخمل‌بافی به رغم دشواری در تولید، دامنه کاربرد نسبتاً گسترده‌ای در بین مخاطبین داشته به طوری که هم اقشار مرفه و هم اقشار متوسط جامعه از آن استفاده می‌کردند، اظهار کرد: «دامنه کاربردهای این محصول از البسه گرفته تا آویزها، موارد تزئینی، پوشش‌ها، دکوراسیون داخلی اتاق‌ها، جدار داخلی صندوق‌ها و… را دربر می‌گرفته است.»
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: «پارچه مخمل از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ ایرانی به حساب می‌آید و علاوه بر آن که کاربردی فراگیر در کل پهنه کشور ایران و کشورهای همجوار داشته، به نقاط مختلف جهان صادر می‌شده است.»
او با اشاره به اینکه دستگاه مخمل دارای اسکلتی چوبی، قطور و دارای چهار ستون اصلی است که ابزارهای مختلف بافت بر آن پیاده شده گفت: «این دستگاه دارای شش متر طول، چهار متر عرض و پنج متر ارتفاع است و در فضایی حدود ۳۰ متر مربع جای می‌گیرد.»
دهقانی مراحل تولید مخمل را به پیش از بافت وعمل بافت تقسیم کرد و آماده‌سازی چله، رنگرزی، طراحی نقشه، طراحی سیستم بافت، نقش‌بندی و روش بافت را مراحل بافت مخمل خواند.
به گفته او، نقش‌های به کاررفته اغلب با موضوعات ادبی، اسطوره‌ای و کهن از جمله شکارگاه، لیلی و مجنون و نقوش حیوانی و انسانی همچون نگارگری بوده و در دوره معاصر نقوش بیشتر گیاهی، اسلیمی وختایی شده و برخی نقوش مذهبی نیز در بعضی دوره‌ها به کار برده شده است.
دهقانی افزود: «شیوه آموزش این هنر تاکنون استاد شاگردی بوده یعنی شاگرد پس از پذیرفته شدن در مراحل مختلف به مرور زمان تجربیات زیادی کسب می‌کرد تا به مرحله استادی می‌رسید.»
او با بیان اینکه در این رشته غالبا مردها درگیر بوده‌اند و علت آن هم به دلیل شکل خاص دستگاه بوده که بافت با آن برای بانوان دشوار بود، اظهار کرد: «می‌توان در بخش‌های زیادی از مراحل کار از وجود زنان هم استفاده کرد.»
این هنرمند اظهار کرد: «شاهکارهای مخمل‌بافی در دوره صفوی هم‌اکنون در بسیاری از موزه‌های دنیا قرار دارد و ثبت هنر مخمل‌بافی در فهرست جهانی این امکان را ایجاد می‌کند تا در واقع وحدتی که در تکنیک‌ها و مهارت‌های سنتی در بخش وسیعی از جهان قابل مشاهده است، ارائه و در عین حال ویژگی‌های منحصربه‌فرد تکنیکی و فرهنگی کشور ایران در مقایسه با کشورهای دیگر مشهود شود.»
دهقانی گفت: «در احیای این شیوه بافت به دلیل اینکه هیچ نمونه‌ای از دستگاه موجود نبود، با ایجاد تغیراتی در دستگاه مخمل گل برجسته صورت گرفت.»
او افزود: «با توجه به نبود مخمل‌های هفت رنگ در موزه‌های داخل ایران مکاتبه با موزه‌های خارجی صورت گرفت و در نهایت دسترسی به تصویر با کیفیت از یک نمونه از این پارچه‌ها میسر شد. با آنالیز شیوه بافت از روی تصاویر طراحی اولیه بافت برای تست انجام و در مرحله پایانی با رفع ایرادها بافت آزمایشی طراحی اصلی بر روی دستگاه صورت گرفته و بافت اولین نمونه از مخمل هفت رنگ بعد از دوره صفوی شروع شد.»
انتهای پیام/
